25 lip Koniec z orzekaniem o winie rozkładu pożycia małżeńskiego przy sprawach rozwodowych i o separację w polskim porządku prawnym?

Obecny stan prawny zakłada, że sąd  orzekając rozwód musi również ustalić, czy i który z małżonków jest winny rozkładu pożycia małżeńskiego (art. 57 § 1 KRO). Podobnie dzieje się w przypadku spraw dotyczących separacji.

Tylko na podstawie zgodnego żądania małżonków (w przypadku rozwodu i separacji) sąd może zaniechać dochodzenia, który z małżonków jest winny rozpadu pożycia małżeńskiego. Skutkiem takiej sytuacji będzie traktowanie obojga małżonków jako niewinnych rozpadu małżeństwa.

Szerzej o rozwodzie piszemy w naszym artykule „Czym jest rozwód?”, a separacji  we wpisie „Czym jest separacja?”

1. Orzeczenie o winie a obowiązek alimentacyjny

W przypadku rozwodu małżonek rozwiedziony, a który nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia małżeńskiego, a który znajdzie się w stanie niedostatku może zażądać od drugiego małżonka alimentów (art. 60 § 1 KRO).  

Natomiast w sytuacji, kiedy orzeczono wyłączną winę jednego z małżonków, a rozwód przyczynia się do znaczącego pogorszenia się sytuacji materialnej małżonka niewinnego, małżonek ten ma prawo wystąpić z roszczeniem o alimenty do małżonka uznanego przez sąd za winnego rozpadu pożycia małżeńskiego (art. 60 § 2 KRO).

Szerzej na ten temat można przeczytać w naszym artykule „Rozwód z orzeczeniem o winie – co warto wiedzieć?”

2. Szykuje się kolejna zmiana w prawie rozwodowym

Jak pisałem w moim artykule „Rozwód w USC jako szybsza i łatwiejsza procedura uzyskania rozwodu”, Komisja Kodyfikacyjna Prawa Rodzinnego przyjęła projekt nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który da możliwość uzyskania rozwodu poza drogą sądową.

Obok tego projektu, 23 czerwca bieżącego roku Komisja Kodyfikacyjna Prawa Rodzinnego przyjęła kolejny projekt nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który zakłada eliminację orzekania o winie rozkładu pożycia w sprawach o rozwód i separację.

3. Założenia projektu zmian

1. Uchylenie art. 57 KRO

Projekt zakłada uchylenie art. 57 KRO, który dotyczy orzekania o winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Sądy zobligowane przy tym będą ustalić czy występują przesłanki rozwodu, o których mowa w art. 56 § 1 KRO tj.  trwały i zupełny rozkład pożycia oraz uwzględnić  w ramach przepisów o obowiązku alimentacyjnym ochrony małżonka słabszego ekonomicznie na skutek podziału obowiązków w małżeństwie.

2. Uchylenie tzw. zasady rekryminacji (art. 56 § 3 KRO) przy pozostawieniu bez zmian pozostałych negatywnych przesłanek rozwodowych (art. 56 § 2 KRO).  

W dalszej części zmiana zakłada wyeliminowanie niemożliwości orzekania rozwodów z powództwa małżonka, który jest wyłącznie winny rozkładowi pożycia. Aktualnie mimo, że nastąpił trwały i zupełny rozkład, sąd nie może orzec rozwodu jeśli wnosi o to małżonek wyłącznie winny, chyba że wyrazi na to zgodę drugi małżonek chyba, że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego

3. Eliminacja orzekania o winie w sprawach o separację

4. Wypracowanie odpowiedniego modelu obowiązku alimentacyjnego po rozwodzie i separacji.

Założeniem projektu ma być również eliminacja orzekania obowiązku alimentacyjnego w przypadku uznania winy jednego z małżonką w pożyciu małżeńskim.

Nowe zasady alimentacji małżonków po rozwodzie i separacji nie mają być uzależnione jak dotychczas od uznania winy za rozpad małżeństwa, lecz od wzajemnych relacji małżonków podczas trwania małżeństwa, podziału i realizacji obowiązków wynikających z założenia rodziny. Dochodzenie prawa do alimentów ma po zmianach nie wynikać z sankcji w postaci orzeczenia o winie, lecz z usprawiedliwionych potrzeb małżonka słabszego, za którym przemawiają zasady współżycia społecznego.

Należy jednak zaznaczyć w tym miejscu, że w założeniu zapisów projektu zmian zapisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, co do zasady po rozwodzie każdy z małżonków powinien utrzymywać się samodzielnie. 

5. Zmiana przepisów o unieważnieniu małżeństwa (orzekanie o „złej wierze”)

Zasadniczym skutkiem ustalenia „złej wiary” jest możliwość skorzystania (lub jej brak) z rozszerzonego obowiązku alimentacyjnego (art. 60 § 2 w zw. z art. 21 KRO) po unieważnieniu małżeństwa. Eliminacja orzekania o „złej wierze” będzie spójna z eliminacją  orzekania o winie rozkładu pożycia. Ochronę słabszej ekonomicznie stronie po takim unieważnieniu natomiast zapewniałoby odpowiednie stosowanie nowych  przepisów o obowiązku alimentacyjnym po rozwodzie.

6. Zmiany w sprawie spadkowym – wyłączenie małżonka od dziedziczenia (art. 940 KC)

W treści przepisu ar.t 940 KC. przewidziano instytucję wyłączenia małżonka od dziedziczenia. Wedle założeń komisji, instytucja ma niewielkie znaczenie praktyczne. Dlatego też, komisja postuluje również zmianę w tym zakresie.

4. Kiedy nowe przepisy mogą wejść w życie?

Zgodnie z art. 5 Projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, który zakłada eliminację orzekania o winie w sprawach o rozwód i separację oraz wprowadzenie nowych zasad alimentacji po rozwodzie i separacji – nowa regulacja miałaby wejść w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.